مسئولان و برنامه‌ریزان شهری را با این چالش بزرگ که تصمیم‌سازی‌ها چه سمت و سویی داشته و براساس کدام معیار و افق‌های توسعه استوار باشد مواجه کرده و این شائبه را تقویت می‌کند که پدیده تهران‌شدگی در این شهرها اتفاق بیفتد؛ به‌گونه‌ای که حواشی در بطن شهر قرار بگیرد و زوایای پنهان بسیاری را پیش‌روی تصمیم‌سازان شهری قرار دهد؛ پیش‌بینی‌ای که نصرت‌الله کاشانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران از آینده شهرهایی چون کرج دارد و معتقد است تمامی معضلات و ناهنجاری‌ها در این زمینه به تقسیمات کشوری و فقدان مدیریت واحد شهری بازمی‌گردد. آنچه در زیر می‌آید گفت‌وگوی همشهری با این مسئول اجرایی در حوزه شهری است.
- براساس پیش‌بینی‌های برنامه‌ریزان شهری تا سال 2020 تهران‌شدگی در ابعاد گسترده‌تری در کشور شکل خواهد گرفت و شهرهایی از قبیل کرج، اصفهان، مشهد و تبریز رشدی همسان با تهران را تجربه خواهند کرد این در حالی است که به موازات این رشد زیرساخت‌ها فراهم نمی‌شوند همانگونه که در تهران شاهد هستیم. این اتفاق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مسئله اساسی در این زمینه بحث حریم است موضوعی که تهران را با چالش‌های معماری و خدماتی مواجه کرده و ناهنجاری‌هایی را به وجود آورده است که هر روز ابعاد تازه‌ای پیدا می‌کند و گاه از حوزه عمل مسئولان خارج است و هیچ شکی وجود ندارد که با رشد ارضی و انسانی شهرهای نامبرده این ناهنجاری‌ها آنجا نیز تکرار شود و ساخت‌وسازهایی بی‌رویه در حریم صورت بگیرد که این امر کیفیت بسیاری از خدمات شهری و رفاهی را تحت تاثیر منفی قرار دهد.
از سوی دیگر زدوبندهایی که در این ارتباط اتفاق می‌افتد اجرای بسیاری از تصمیمات را با مشکل مواجه کرده و هزینه‌هایی اضافی را به مدیران شهری تحمیل می‌کند؛ هزینه‌هایی که می‌تواند در گسترش کیفیت زندگی شهروندان صرف شود و در این شرایط هدر می‌رود.
- می‌توانید برای روشن شدن موضوع نمونه‌ای بیاورید؟
توجه داشته باشید که در حریم زیرساخت ایجاد نمی‌شود و این مغایر با اصولی است که در این زمینه وجود دارد اما به علل مختلف که به زدوبندهای موجود در این زمینه برمی‌گردد این زیرساخت‌ها به اجبار به وجود می‌آید و از آنجا که هزینه‌های زندگی در حاشیه و حریم به مراتب ارزان‌تر از هزینه‌ها در مرکز شهر بوده و ساکنان، خدمات را با هزینه‌های کمتری دریافت می‌کنند بنابراین عملا می‌بینیم که افراد در حریم مستقر شده و از امکانات شهری تقریبا همسطح با شهر برخوردار می‌شوند.
- با توجه به مسائلی که اشاره کردید و با در نظر گرفتن این موضوع که بروز ناهنجاری در این شهرها محتوم است، فکر می‌کنید چه راهکارهایی از نظر معماری، شهرسازی و تجهیز زیرساخت‌ها می‌تواند وجود داشته باشد؟
در اولین گام به عنوان اساسی‌ترین بخش، یک تصمیم و مدیریت واحد در حریم و شهر ایجاد شود و در مراحل بعد طرح جامع حریم تهیه و به صورت جدی و همه‌جانبه به اجرا در بیاید به گونه‌ای که کوچکترین تخلفی در این زمینه صورت نگیرد و با قاطعیت اجرایی شده و همه نهادها هماهنگ با مجریان عمل کنند. بارها تاکید کرده‌ام و باز تاکید می‌کنم چنانکه این اتفاق دیرتر بیفتد و مسئولان در ایجاد زمینه‌های مدیریت واحد حریم و شهر تعلل کنند ناهنجاری‌ها صورت پیچیده‌تری به خود خواهند گرفت.
- در حال حاضر برای پیشگیری از بحران، چند سال را از دست داده‌ایم و چنانکه به فرض محال مدیریت واحد شهر و حریم در یکی، دو سال آینده ایجاد شود تا چه حد می‌تواند کارساز باشد؟
باید گفت نسبت به دیگر کشورها زمان زیادی را از دست داده‌ایم. زمانی در حد چندین دهه ولی با این همه در صورت تحقق مدیریت شهری، بحران تا حدودی تحت کنترل خواهد بود.
- در خصوص وضعیت آتی کرج بگویید اینکه این شهر به چه صورت درخواهد آمد؟
دقیقا همان اتفاقی که در تهران افتاده در کرج تکرار و با توجه به وضعیت زیرساخت‌ها به مراتب وسیع‌تر خواهد بود به طوری که احتمال دارد ساخت‌وساز در حریم و حواشی بی‌نظمی بیشتری نسبت به تهران داشته باشد.
- کارشناسان شهری معتقدند کرج کاربری اصلی خود را از دست داده و این مسئله پیامدهای سوء‌زیست‌محیطی را در پی دارد چرا که این شهر در اصل باغ‌شهر بوده که تعادلی در زیست شهری ایجاد کرده بود و در حال حاضر این تعادل از بین رفته و اطراف تهران به برج‌ها و ساختمان‌هایی تبدیل شده که آلودگی آن را دامن می‌زند، شما چه نظری دارید؟
تمام این مشکلات به تقسیمات کشوری بازمی‌گردد؛ تقسیماتی که حریم را نادیده می‌گیرد و ما عملا می‌بینیم شهرها به پایتخت وصل می‌شوند. به عنوان نمونه دیگر چهاردانگه شهر شده و به تهران می‌چسبد. مسئولان این امر باید رشد شهرهای اطراف تهران را محدود می‌کردند و حریم در اختیار مدیران شهری قرار می‌گرفت تا از یک‌سو از گسترش حاشیه‌نشینی جلوگیری می‌شد و از سوی دیگر کاربری اراضی اطراف از بین نمی‌رفت.
اما در حال حاضر به علت این‌گونه بی‌توجهی‌ها هم آلودگی شهر بیشتر شده و هم تهران جایی برای نفس کشیدن ندارد. باغ‌های داخلی شهر که جای خود را به برج‌ها و ساختمان‌های بلند داده‌اند و باغ‌های اطراف هم که به این شکل هستند بنابراین بزرگترین تهدید در این زمینه زیست‌محیطی است و گسترش کارگاه‌ها و صنایع در اطراف کرج آن را جدی می‌کند.
- طرح جامع تهران تا چه حد به کنترل این وضعیت کمک می‌کند و در حال حاضر در چه مرحله‌ای است؟
طرح جامع به طور کل مشکل را حل می‌کند یعنی با اجرایی شدن شهر برای خودش خواهد بود و حریم هم برای خودش و هماهنگی و مدیریت واحد در تمام امور صورت می‌گیرد چرا که اداره‌کننده شهر اختیاری در حریم ندارد و این موضوع زمینه‌های بسیاری از زدوبندها و ساخت‌وسازهای غیرمجاز را فراهم می‌آورد. طرح‌جامع با درنظر گرفتن این مسائل حوزه‌ها را تعریف و محدوده اختیارات مدیر شهری را در ساماندهی ساخت و سازها افزایش می‌دهد و برای تهیه این طرح نظام مدیریت چندین کشور پیشرفته دنیا که از نظر مدیریت شهری توسعه موزون داشته‌اند مورد مطالعه قرار گرفته که انگلیس یکی از آنهاست.
- در کشورهایی که مطالعه کردید این سیستم به چه صورت بوده؟
تمامی زیرنظر شهرداری بوده و ما معتقدیم که در ایران نیز مسائل مربوط به شهر زیرنظر شهرداری باشد.
- پیش‌زمینه‌های آن نیز فراهم شده یا نه؟
در حال آماده شدن است.
- به عنوان آخرین سؤال بفرمایید چرا شهرها در ایران در حاشیه گسترش می‌یابد و علت این رشد ناموزون چیست؟
همگی به خاطر هزینه‌های زندگی است چراکه زندگی در حاشیه ارزان‌تر از مرکز بوده و مردم با هزینه‌های کمتری شهرنشین می‌شوند.
